![]() | wersja do druku |
Rysunek, schemat plastyki mozaikowej
Kliknij na obraz aby powiększyć.
U osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów, u których współistnieją zmiany zwyrodnieniowe proponowane postępowanie wyglądać może nieco inaczej: po wstępnym chirurgicznym usunięciu błony maziowej (synowektomii), wdraża się na 6-12 miesięcy leczenie przeciwzapalne pod kontrolą reumatologa a następnie można zastosować typowe, opisane wyżej procedury.
Zadaniem łąkotek jest dopasowanie do siebie powierzchni stawowych podczas ruchu stawu. Z tego powodu dość często ulegają one uszkodzeniu - zwykle u osób uprawiajacych sporty wymagających częstych zmian pozycji, takich jak piłka nożna, tenis czy koszykówka. Uszkodzenia takie są częstsze w starszym wieku - tkanka traci na swojej wytrzymałości. Całkowicie uszkodzona łąkotka zwykle blokuje staw. Częściowo naderwana - wchodzi pomiędzy powierzchnie stawowe, ograniczając ruchomość i uszkadzając chrząstkę. Jeśli warunki na to pozwalają a uszkodzenie rokuje na wygojenie chirurg może zeszyć rozerwaną łąkotkę. Często jednak konieczne jest usunięcie uszkodzonego fragmentu.
Prawidłowo, podczas ruchu stawu, rzepka przesuwa się po przedniej powierzchni nasady dalszej k. udowej - działając jak bloczek. Jeśli podczas tego ruchu zmienia w sposób nieprawidłowy swoje położenie mówimy się o podwichaniu się rzepki. Większą skłonność do tego mają osoby z dysplastycznym (nieprawidłowo rozwiniętym) stawami rzepkowo-udowymi. Rzepka przemieszczając się w sposób nieprawidłowy uszkadzać może chrząstkę stawową, co w przyszłości skutkuje powstaniem zmian zwyrodnieniowych
Rysunek - Kolano prawe. Skan MRI - pacjentka 25 letnia z zaawansowaną dysplazją stawu rzepkowo-udowego (III stopień wg Wiberga), bocznym podwichnięciem rzepki, po uszkodzeniu troczków przyśrodkowych rzepki
Rysunek. Kolano lewe. Inna Pacjentka, lat 73 ze dużą dysplazją stawu rzepkowo-udowego, bocznym podwichnięciem rzepki. Widoczne duże zniszczenia chrząstki w stawie rzepkowo-udowym oraz wysięk w stawie. Bol, utykanie.
Wykonuje się trzy podstawowe rodzaje zabiegów korygujących ruch rzepki:
a. Boczne uwolnienie rzepki- nacięcie torebki stawowej po stronie przeciwnej do tej, na którą chcemy przemieścić rzepkę.
b. Plastyka troczków przyśrodkowych troczków rzepki. Przy powtarzających się zwichnięciach rzepki torebka stawowa rozciąga się po stronie przyśrodkowej. Za pomocą szwów torebkę fałduje się po tej stronie, odtwarzając jej prawidłowe napięcie
c. Zmiana położenia przyczepu więzadła rzepki - przemieszcza się go na stronę przyśrodkową i unosi nieco do przodu.
Podczas urazu kolana, najczęściej typu skrętnego - przy zablokowanej goleni i zgiętym kolanie - dochodzi do nadmiernego przemieszczenia stawu, co doprowadza do uszkodzeń więzadeł i łąkotek.Najczęściej uszkadzanym więzadłem jest więzadło krzyżowe przednie (WKP), w języku angielskim 'antrerior cruciate ligament' (ACL). Objawy uszkodzeń nie zawsze są ewidentne, niekiedy ujawniają się dopiero po pewym czasie, na przykład pod postacią niepewności, 'uciekania' kolana.
Więzadło krzyżowe przednie można porównać do pasów bezpieczeństwa w samochodzie - nie muszą być zapięte aby prowadzić samochód. Ale gdy dochodzi do wypadku - lepiej żeby o nich nie zapomnieć. Podobnie w kolanie z uszkodzonym więzadłem krzyżowym przednim - przy spokojnym marszu przeważnie kolano "radzi sobie" bez niego - nie daje objawów niestabilności. Lecz kiedy zawiedzie koordynacja mięśniowa - na przykład przy gwałtowniejszym skręcie - dochodzi do nadmiernych, nieprawidłowych przemieszczeń w stawie. I to właśnie takie nawracające, nieprawidłowe przemieszczenia uszkadzają łąkotki, chrząstki i więzadła co skutkuje później rozwojem zmian zwyrodnieniowych.
Obraz MRI prawie całkowicie uszkodzonego przy przyczepie bliższym więzadła krzyżowego przedniego - czerwona strzałka.
Stosuje się trzy sposoby rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego:
Zabieg polega na przeszczepieniu łąkotki pobranej od dawcy w miejscu uszkodzonej łąkotki. Zabiegi tego typu są w Europie wykonywane znacznie rzadziej niż w USA - głównie ze względu na procedury prawne i koszt procedury.
Nieprawidłowa oś kończyny dolnej powoduje nierówne obciążanie powierzchni stawowej i szybsze uszkadzanie chrząstki w po jednej stronie stawu. I tak:
Zdjęcie rtg kolana prawego przed (na górze) i po osteotomii (na dole) Pacjentka lat 34. Miejsce osteotomii w ciągu kilku miesięcy wypełni się nową kością
Jeśli deformacja osi kończyny jest znaczna to dopiero po jej skorygowaniu należy wykonywać zabiegi na chrząstce. Niekiedy okazuje się że po skorygowaniu nieprawidłowej osi kończyny dolegliwości zmniejszają na tyle, że nie jest konieczna już artroskopia.
Po operacji, kiedy to powodzenie leczenia zależy od umiejętności chirurga, przychodzi czas na rehabilitację. Najistotniejsza staje Twoja - Pacjenta - praca pod okiem rehabilitantów i kontrolą ortopedy.
Czas rehabilitacji można podzielić dla ułatwienia na etapy, które należy przechodzić po kolei:
Czerwony - STOP
Żółty - UWAGA
Zielony - IDŹ DALEJ
Zależnie od rodzaju i rozległości zabiegu czas trwania poszczególnych faz może się znacznie różnić. I tak - przy niewielkiej interwencji w kolanie przejście do fazy zielonej zajmuje tylko dwa tygodnie. Przy rozległych zabiegach np abrazji okres ten może trwać nawet do 3 miesięcy.
Jeśli pacjent okazuje się być zbyt niecierpliwy i nadmiernie aktywny w fazie żółtej i zielonej może się to skończyć powrotem do punktu wyjścia czyli fazy czerwonej: obrzękiem i bólem.
Rozpoczyna się, gdy wstajesz z łóżka po zabiegu i stawiasz pierwszy krok za pomocą kul.
W tym okresie nie zezwala się na obciążanie operowanego kolana.
Odciążanie ma szczególne znaczenie przy zabiegach takich jak nawiercanie czy abrazja - tylko przy takim postępowaniu istnieje możliwość, by nowa, delikatna tkanka, która później przekształci się w chrząstkę włóknistą, nie uległa uszkodzeniu.
Korzystne działanie ma unoszenie kończyny wysoko, stosowanie zimnych okładów, stosowanie leków zaleconych przez lekarza (przede wszystkim preparatów heparyny drobnocząsteczkowej, mających działanie przeciwzakrzepowe).
Można stosować zabiegi o działaniu przeciwzapalnym (np. pole magnetyczne) i pomagające odbudować masę i siłę mięśniową (elektrosymulacje mięśni). Konieczne jest wykonywanie ćwiczeń izometrycznych oraz ćwiczeń w zakresie ruchów, który został zalecony przez lekarza.
Teraz należy zadbać przede wszystkim o siłę mięśni i jak najlepszy zakres ruchu stawów. Ćwiczeń warto nauczyć się pod okiem rehabilitanta a potem wykonywać w domu.
Rozciąganie - pomaga odzyskać elastyczność mięśniom i ścięgnom,
Ćwiczenia izometryczne - pomagają odbudowują masę mięśniowa bez poruszania stawu.
Trening wytrzymałościowy - np na stacjonarnym rowerze treningowym.Zaczynamy od delikatnego treningu, stopniowo zwiększamy obciążenie. Ćwiczenia należy przerwać zanim kolano zacznie boleć, a po jego zakończeniu zastosować zimny okład.
Ćwiczenia z obciążeniem - wykonywane na przyrządach do ćwiczeń siłowych.
Ćwiczenia koordynacji - wykonywane przy udziale profesjonalnego rehabilitanta, są to ćwiczenia mięśni poprawiające koordynację oraz stabilizujące postawę.
Po operacji i rehabilitacji jest lepiej z kolanem. Kosztowało to sporo wysiłku, więc skorzystaj ze swojej drugiej szansy !
Traktuj swoje ciało z należytym szacunkiem - jeśli o tym zapomnisz, to istnieje ryzyko że historia się powtórzy. Nie zmarnuj tej szansy !
Ważne, by nie zapomnieć o regularnych ćwiczeniach, utrzymujących stawy w dobrej formie.
Otyłość przyspiesza nawrót choroby, warto wiec dbać o prawidłową masę ciała - dbaj o odpowiednią dietę.
Opracowanie:
lek. Anna Borcz
lek. Arkadiusz Janusz